De twintigers van 1940 zijn niet zo talrijk meer. Ze hebben een aantal leefgenoten zien verdwijnen in de tragische oorlogsgebeurtenissen, hebben toen soms zelf zwaar geleden of zijn ternauwernood aan het ergste ontsnapt; velen hebben aan de belevenissen onuitwisbare trauma’s overgehouden.
Zij die zich hadden verdienstelijk gemaakt bekwamen nadien dikwijls te weinig erkenning en erkentelijkheid. Anderen hielden er soms spijt of wrok aan over. Sommigen hebben de smet, het onbegrip, de vertwijfeling hun leven lang meegedragen. Vaak was verbittering hun lot.
Sommigen, te weinig misschien, hebben in die vreselijke oorlog toch enige fierheid en waardering verworven. Zeldzaam zijn zij nochtans, die hem hebben overleefd in het besef en het geloof dat hun offers en die van hun kameraden werkelijk hebben bijgedragen tot een betere wereld.

Toch valt het niet te ontkennen dat de betrachtingen en de inspanningen van die oudere generatie wel degelijk zin hebben gehad en baat hebben opgeleverd. De Tweede Wereldoorlog heeft hoe dan ook in menig opzicht een groot gedeelte van de mensheid ingrijpend beïnvloed en vooruitgeholpen. De algemene welstand is toegenomen, de technische ontwikkeling, de sociale voorzieningen, de wetenschappelijke vooruitgang namen een nooit geziene vlucht. De uitbouw van de Verenigde Naties en de totstandkoming van de Europese Unie zijn onbetwistbaar twee basisconcepten die na de krijgsverrichtingen de stabiliteit en verstandhouding in het wereldgebeuren in ruime mate bevorderd hebben. West-Europa bleef alvast, voor het eerst in de geschiedenis, sinds W.O. II nu immers al bijna zeventig jaar gespaard van intern oorlogsgeweld.

Onrecht

Heel wat Belgen hebben tijdens en na dit wereldconflict, op allerlei manieren, bijgedragen tot deze enorme verwezenlijkingen. Zij verdienen de blijvende waardering en de erkentelijkheid van de jongere generaties. De ‘geschiedkundige’ weergave van de feiten is echter, amper enkele tientallen jaren later, bij een groot gedeelte van de huidige jeugd nagenoeg onbekend, zo niet vaag, soms zelfs onecht of bedrieglijk. Deze bedroevende onwetendheid is vooral te wijten aan de tekortkomingen van het onderwijs en de moedwillige vervalsingen door sommige misnoegden en verbitterden. Er werd aldus niet enkel onrecht gedaan aan velen die hun leven veil hadden voor een betere wereld; men heeft zo tevens vaak nagelaten hieruit de nodige lessen te trekken voor de toekomst.

Anderzijds kan men ook betreuren dat heel wat nochtans verdienstelijke veteranen er in de naoorlogse jaren voor gekozen hadden hun belevenissen en ervaringen te verzwijgen. Deze terughoudendheid had vaak precies te maken met het gebrek aan erkenning of waardering, dat de betrokkenen reeds vrij vlug na de oorlog ervoeren alsook met de soms uit de hand gelopen repressie, waaraan zij niet deelachtig wensten te worden. Deze soms pijnlijke gebeurtenissen en toestanden hebben ongetwijfeld een schaduw geworpen op de collectieve herinnering aan zoveel moed en opoffering.

Pas in de jaren negentig hebben een aantal overlevenden van de oorlog ten volle beseft dat hun verder stilzwijgen wellicht nefaste gevolgen zou hebben. Blijkbaar gaven ze er zich toen rekenschap van dat de geschiedenisvervalsing en het negationisme in toenemende mate de publieke opinie misleidden; de pogingen van sommigen om de collaboratie te vergoelijken en een algemene amnestie af te dwingen, bedreigden uiteindelijk zelfs het voortbestaan van ons Land. Deze verontrustende evolutie heeft sommigen ertoe aangezet om in extremis toch nog hun verdrongen oorlogservaringen niet langer geheim te houden.

Intussen waren wel heel veel historische boeken gepubliceerd, die echter nagenoeg uitsluitend allerlei oorlogsgebeurtenissen – krijgsoperaties, wapensystemen, tactische of psychologische oorlogsvoering – alsook de rol van sommige militaire en politieke kopstukken behandelden. Behalve in een aantal doorgaans autobiografische verhalen van overlevenden uit de werk- en concentratiekampen kwamen de authentieke oorlogsbelevenissen van de burgerbevolking toen vrij weinig aan bod. Nochtans heeft wetenschappelijk onderzoek uitgewezen dat deze groep het grootste aantal slachtoffers van de krijgsverrichtingen had geteld.

Het lot van de meestal weerloze burgers is overigens in de geschiedenisboeken, behoudens in de statistieken, bijna altijd veronachtzaamd. Doorgaans moesten deze ‘gewone mensen’ de oorlogsperikelen lijdzaam ondergaan; als zij door omstandigheden of uit vrije wil er toch bij betrokken geraakten, was hun rol ook meestal eerder bescheiden en kreeg die naderhand relatief weinig aandacht of belangstelling. Zij die onder de bezetting bedrijvig waren in het verzet of spionage pleegden, waren hoe dan ook genoodzaakt hun activiteiten geheim te houden. Hun moed of verdienste haalde, ook nà de oorlog, meestal de geschiedschrijving niet.

Kentering

Gelukkig is de laatste jaren in deze spijtige evolutie toch enige kentering ingetreden. Het besef dat oorlogen niet enkel een militaire, economische en politieke aangelegenheid zijn, maar meestal het diepst en het zwaarst de burgerbevolking treffen, is vooral dank zij de moderne media duidelijker geworden. De wereldsolidariteit met het lot en het leed van de kleine mens, de machteloze burger, is – gelukkig maar – toegenomen.
Anderzijds roept de huidige quasi totale vervreemding van het fenomeen ‘oorlog’ op eigen bodem in toenemende mate vragen op bij de jongere generaties; de recente problemen i.v.m. de staatshervorming in België alsook de internationale economische en financiële crisis vertonen immers enige gelijkenis met vroegere noodsituaties in het Land. Het wordt voor iedereen wel duidelijk dat de betere kennis van het verleden ons kan helpen om de huidige problemen op te lossen.

Allemaal redenen dus om de effecten van de Tweede Wereldoorlog, die, in het bijzonder bij de burgerbevolking, zo diepe en blijvende wonden geslagen heeft, alsnog grondig onder de loep te nemen. Het thema ‘Mensen in de oorlog’ is overigens grotelijks nog ‘onontgonnen terrein’. Duizenden boeken in honderden talen hebben reeds allerlei episodes en aspecten van W.O. II ontleed. Hoe de individuen, zeg maar ‘de kleine mensen’, het krijgsgewoel ervaren, ondergaan en (soms) overleefd hadden, daar hebben de meeste historici en onderzoekers zich tot nog toe ternauwernood om bekommerd.

Het onderwerp is ongetwijfeld veelzijdig en ongemeen ruim. Onze navorsingen beperken zich hoofdzakelijk (maar niet uitsluitend) tot de Belgische kust en haar hinterland. De oorlogsgebeurtenissen in dit gebied waren immers in menig opzicht heel wat dramatischer dan in de andere regio’s; ze waren nochtans vaak tevens nauw verbonden met al wat zich toen in gans België afspeelde; ze waren soms zelfs van historisch belang voor het behoud en de toekomst van het Land.
Overigens dient te worden onderstreept dat de kuststreek door haar strategische ligging en door het verloop der gebeurtenissen, samen met de Ardennen, één van de meest in het oorlogsgeweld betrokken en geteisterde gebieden van het Land geweest is. De kustbevolking leverde ook het grootste aantal uitwijkelingen, geëvacueerden en bannelingen op. De lotgevallen van deze laatste groepen komen in dit onderzoek eveneens uitgebreid aan bod.

In meer dan tweeduizend persoonlijke gesprekken en interviews, oorspronkelijke foto’s en documenten alsook originele dagboeken, werd een aanzienlijke hoeveelheid informatie vergaard, die toelaat in ruime mate de toenmalige levensomstandigheden, gebeurtenissen en belevenissen als ’t ware te reconstrueren.
Een gedeelte van dit authentieke bronnenmateriaal werd reeds weergegeven in de eerder verschenen boeken ‘Kustvolk in de Vuurlijn’, Delen I, II en III. De specifieke ‘zaak Irma Laplasse’ werd grondig behandeld in de eveneens gepubliceerde boeken ‘Executie zonder Vonnis’, ‘Arrest na Executie’ en ‘Verzwegen Schuld’. Een resterend belangrijk gedeelte wordt opgenomen en gegroepeerd in deze website, onder de vrij algemene titel: ‘Ultieme Getuigen’. De nieuwe bundel omvat, benevens een terugblik op de invals- en bezettingsperiode, vooral getuigenissen over de bevrijding en de laatste oorlogsmaanden. De publicatie geschiedt in een boeiende vervolgreeks, die op regelmatige tijdstippen zal uitgebreid en bijgewerkt worden.

Stelt u belang in ‘Ultieme Getuigen?

Wellicht laten de verhalen van de laatste oorlogsgetuigen u niet onberoerd. Hun ervaringen waren immers vaak zo ingrijpend, ja zelfs soms zo tragisch, dat deze hun hele verdere leven duurzaam getekend hebben. Sommige oorlogsslachtoffers, die het geluk hadden de gebeurtenissen te overleven, hebben er desondanks jarenlang pijnlijk over gezwegen. Hun kinderen en kleinkinderen stellen zich thans nog steeds onbeantwoorde vragen.
De lotgevallen, de prestaties en het lijden van zo velen mogen nochtans niet vergeten worden. Meestal gingen deze gepaard met moed, wilskracht, volharding, opoffering, overtuiging, geloof, liefde en vrijheidsdrang. Dikwijls getuigden zij van de diepste waarden van de mens.
De memoires zijn in menig opzicht hoe dan ook waardevol voor de volgende generaties. In tijden van nood en vertwijfeling scheppen zij bezieling en vertrouwen.

Wenst u meer te vernemen over ‘Ultieme Getuigen’?
Wij houden u via e-mail op de hoogte van de nieuwste publicaties in de vervolgreeks van deze website.
Bezorg ons uw gegevens via deze (kosteloze) e-mail inschrijving.
Deze houdt generlei verbintenis in.
Wij waarborgen u desbetreffend uw absolute privacy.
Via hetzelfde formulier kunt u op elk ogenblik uw inschrijving opzeggen.

Hier verschijnt weldra 'Ultieme Getuigen'. Nog even geduld a.u.b.